Okres Młodej Polski, który przypada na lata 1890–1918, jest barwnym czasem w kulturze, który zaznaczył swoją obecność wieloma wyjątkowymi artystami. Wśród nich znalazł się Stanisław Przybyszewski – geniusz, prowokator, okrzyknięty legendą jeszcze za swojego życia.
Młoda Polska jest okresem w literaturze i sztuce, który stanowił alternatywę dla popularnego uprzednio pozytywizmu. Skupiony na kryzysie wartości i systemów filozoficznych, ekspresji sztuki, fantastyce, buncie modernistycznym i pesymizmie czas ten był wystąpieniem przeciwko porządkowi starego świata.
W tym okresie żył i tworzył Stanisław Przybyszewski – nazywany jednym z Meteorów Młodej Polski.
Życiorys Stanisława Przybyszewskiego
Stanisław Przybyszewski urodził się w miejscowości Łojewo 7 maja 1868 roku. Pochodził z rodziny wiejskiego nauczyciela.
Naukę rozpoczął w Toruniu, zakończył w Wągrowcu. Następnie wyjechał do Berlina, gdzie zaczął studiować na wydziale architektury, a potem rozpoczął studia medyczne. Nie ukończył jednak żadnego z kierunków, ponieważ aresztowano go za kontakty z ruchem robotniczym.
Już w okresie studiów zaczął aktywnie uczestniczyć w życiu berlińskiej bohemy. Obracał się w znamienitym środowisku artystów jak Edvard Munch, August Strindberg, Carl Ludwig Schleich, Ola Hansson.
Pracował wówczas dla „Gazety Robotniczej” – polskiego dziennika wydawanego w Berlinie dla tamtejszej emigracji. Także był założycielem czasopisma artystyczno-literackiego „Pan”, który stał się najważniejszym pismem okresu modernizmu w Niemczech. Współpracował też z innymi gazetami.
Stanisław Przybyszewski związał się w 1891 roku z Martą Foerder, z którą znał się z Wągrowca. Miał z nią trójkę dzieci, jednak nie był przykładnym ojcem. Jego żona z tego powodu popełniła samobójstwo, gdy była z nim w ciąży z czwartym dzieckiem.
Kilka lat później Przybyszewski powtórnie się ożenił – poślubił Norweżkę Dagny Juel, z którą miał dwójkę dzieci, lecz małżeństwo także przetrwało tylko parę lat. Dagny została później zastrzelona przez jednego z krakowskich dekadentów.
Związany był również z Jadwigą – żoną Jana Kasprowicza, która porzuciła go dla Przybyszewskiego. Początkowo mieszkali w Warszawie, Toruniu oraz w Rosji, a potem wyjechali do Monachium.
Pod koniec XIX wiek stał się również redaktorem pisma „Życie” wydawanego w Krakowie. To w nim opublikował młodopolski manifest „Confiteor”. Był wtedy jednym z liderów życia artystycznego w Krakowie i aktywnie tworzył nurt polskiego dekadentyzmu.
Przeprowadzał się potem wielokrotnie, między innymi do Zakopanego, Bydgoszczy, Warszawy.
Pod koniec życia Stanisław Przybyszewski osiadł na Kujawach, w dworku w Jarontach, blisko miejsca swojego urodzenia. Tam zmarł 23 listopada 1927 roku.
Stanisław Przybyszewski i jego twórczość
Przybyszewski był pisarzem i poetą, tworzył opowiadania, dramaty, nowele, poezję. Nie bez powodu nazywany był również „genialnym Polakiem”. Wyjątkowy talent spowodował, że jego dzieła były i nadal są popularne.
Wśród głównych dzieł Stanisława Przybyszewskiego znajdują się:
- Zur Psychologie des Individuums. I. Chopin und Nietzsche. II. Ola Hansson (O psychologii jednostek)
- De Profundis
- Androgyne
- Krzyk
- Msza żałobna
- Synowie ziemi
- Mocny człowiek
- Goście
- Dla szczęścia
- Homo sapiens
- Nad morzem
- Śnieg
- Śluby
- Dzieci szatana
Stanisław Przybyszewski wywarł ogromny wpływ nie tylko na polską scenę literacką. Również był on bardzo znany w Niemczech. Jego przyjaciel, August Strindberg mawiał, że „wpłynął na niemiecką literaturę ostatniego dziesięciolecia XIX wieku jak mało kto”.
Także dzisiaj Stanisław Przybyszewski prowokuje i inspiruje. To prawdziwy artysta młodopolski, który stanowi jasny przykład ówczesnego życia kulturalnego okresu Młodej Polski.